 |
| Andrzej de Lazari - Czy Moskwa będzie Trzecim Rzymem, Russia |
| |
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ANDRZEJ de LAZARI
CZY MOSKWA B
DZIE TRZECIM
RZYMEM?
STUDIA O NACJONALIZMIE ROSYJSKIM
„
l
sk”
Katowice 1995
UWAGI WST
PNE
Gdyby dialog ludzi odwołuj
cych si
do historii mógł rozpoczyna
si
od
okre
lenia norm etycznych obowi
zuj
cych bezwarunkowo dzi
i jutro w ka
dej
społeczno
ci, oraz od uznania szeregu warto
ci za ponadczasowe i tym bardziej
za
ponadnarodowe, ponadkulturowe
... Mo
e wówczas historia przestałaby by
dostawc
argumentów do podziału na
My i Oni
, a stałaby si
przede wszystkim
wiadectwem nieszcz
, do jakich prowadzi wywy
szenie
My
(My-narodu,
My-pa
stwa, My-klasy, My-religii itp.). Niestety, tendencje etnocentryczne
i kolektywistyczne w niektórych kr
gach kulturowych s
wci
tak silne,
e ma-
rzenia o “wspólnym domu”, w którym naczeln
warto
ci
jest ludzkie
Ja
, pozo-
staj
wci
w sferze utopii. Mam
wiadomo
zagro
e
ze strony My-narodu
i My-religii w budowie polskiego pa
stwa prawa, b
d
c jednak historykiem idei
w Rosji zajm
si
tylko rzeczywisto
ci
rosyjsk
, traktuj
c j
jako przykład nie-
mo
no
ci wyzwolenia si
pewnych kultur z tradycji etnocentrycznych i kolek-
tywistycznych.
Nacjonalizm rosyjski ma wiele twarzy. Najmniej gro
ny jest nacjonalizm kul-
turowy Aleksandra Soł
enicyna i tzw. pisarzy wiejskich, dla których symbolem
zła jest wielkomiejska cywilizacja zachodnia, lecz którzy jednoznacznie od
egnu-
j
si
od stosowania przemocy dla osi
gni
cia stawianego przed sob
celu –
“powrotu do gleby rosyjskiej”. Gro
ny jest nacjonalizm polityczny: narodowy
bolszewizm, euroazjatyzm, faszyzm. Jednak najgro
niejszy jest, moim zdaniem,
nacjonalizm szukaj
cy oparcia w naukach duchownych Cerkwi Prawosławnej,
swoisty prawosławny fundamentalizm. Wszystkie odmiany nacjonalizmu rosyj-
skiego ł
czy specyficzna interpretacja historii, odnajdywanie w niej “dowodów”
dla uzasadnienia tezy o szczególnym posłannictwie rosyjskiego My-narodu, My-
-pa
stwa lub My-narodu-religii w zbawieniu
wiata lub zaprowadzeniu w nim
“sprawiedliwego”, rosyjskiego porz
dku.
Wielu Rosjan jednoznacznie od
egnuje si
od nacjonalistycznego misjonizmu.
Dla przykładu, protojerej Ioann Swiridow utrzymuje, i
brutalny nacjonalizm
prawosławny skupia si
przede wszystkim wokół metropolity petersburgskiego
Ioanna (Snyczewa) i wokół “Zwi
zku Bractw Prawosławnych”. “Ideologia – pi-
sze Swiridow – zmieszała si
w ich głowach z resztkami frazeologii cerkiewnej
i otrzymali
my dziwaczny koktajl. Przepis mo
na znale
w 34 numerze czasopi-
6
sma «Sowietskaja Rossija» z 1994 roku”. Oto skład owego “koktajlu” (podaj
za
Swiridowem):
1. Wielkomocarstwowo
– w
wiadomo
ci masowej wyst
puj
ca jako
ide-
ologia imperializmu rosyjskiego
, zakładaj
ca przekonanie o wszech
wiatowej,
jakoby pokojowej roli pa
stwa rosyjskiego. Podstawowym przesłaniem jest tu
idea “Moskwy – Trzeciego Rzymu”.
2. “Soborowo
” (czyli swoisty kolektywizm) jako forma
ideologii nacjonaliz-
mu rosyjskiego
.
3. Rosyjski misjonizm religijny.
Protojerej Swiridow ów “koktajl” nazywa “prawosławiem sarafanowym”
(“sarafan” – kobiecy strój rosyjski), pełnym niechrze
cija
skiej nienawi
ci do
“obcych” i miło
ci do “swoich”
1
.
Inny duchowny prawosławny, ojciec Gleb Jakunin, zwracaj
c si
z listem
otwartym do Patriarchy Aleksija II, bije na alarm, gdy
uwa
a, i
w Cerkwi Ro-
syjskiej “coraz silniejsze staj
si
siły profaszystowskie, prokomunistyczne,
czarnosecinne, których symbolem stał si
metropolita Ioann, druga osoba Naj-
wi
tszego Synodu”, przy milcz
cym poparciu Patriarchy
2
.
Na podstawie moich obserwacji z przykro
ci
musz
stwierdzi
, i
tacy ludzie
jak Ioann Swiridow, Gleb Jakunin, Georgij Koczetkow oraz bestialsko zabity
Aleksander Mie
s
mniejszo
ciow
opozycj
w rosyjskiej Cerkwi Prawosław-
nej. Wi
kszo
duchownych milczy.
Niektóre kultury bardziej sprzyjaj
tolerancji, inne zdecydowanie mniej. Kul-
tura rosyjska, w tym Prawosławie, wci
zdaje si
nale
e
do tych ostatnich. Po-
dziwiam wi
c optymizm Andrzeja Drawicza, który twierdzi,
e w Rosji “lody ru-
szyły...” i pojawia si
coraz wi
cej szans na porozumienie semantyczne i meryto-
ryczne z Rosjanami
3
. To prawda,
e straszenie Dostojewskim i uznawanie jego
bohaterów za emanacj
najgorszych cech rosyjsko
ci pozbawione jest sensu.
Jednak nie dlatego,
e ju
Michaił Bachtin, jak sugeruje Drawicz, dostrzegł poli-
foniczno
dzieł Fiodora Michajłowicza (publicystyka Dostojewskiego
“polifoniczna” nie jest, a Bachtin stworzył swoj
koncepcj
, by Dostojewski
w Kraju Rad mógł by
publikowany – wcze
niej był przecie
symbolem konser-
watyzmu i dopiero dzi
ki Bachtinowi mógł by
odczytany jako rewolucjonista
płacz
cy nad skrzywdzonymi i poni
onymi). Dostojewski jako my
liciel jest hi-
stori
, a historia sama przez si
nie zagra
a. Gro
ni s
natomiast ci jej interpreta-
torzy, którzy przywołuj
z przeszło
ci ducha nienawi
ci i nietolerancji.
###############
1
Zob.:
,
,
“
” 1994, nr 4032, s. 16–17.
2
II
, “
” 1994,
nr 4016, s. 9.
3
A. D r a w i c z,
Lody ruszyły...
, “Znak” 1994, nr 1 (464), s. 104–107.
7
Czy rzeczywi
cie s
szanse na dialog i porozumienie z Rosjanami, skoro ma-
sowo na łamy najprzeró
niejszych rosyjskich gazet i czasopism z podziemia
kulturowego na sztandary polityczne wynoszony jest nacjonalizm? Rosyjska
“autodefinicja” jest niestety dosy
jednoznaczna. Potwierdzaj
to ci nieliczni
Rosjanie, którym marzy si
prawdziwa “odwil
” w umysłach rosyjskich
4
.
***
Przedstawione w tej ksi
ce studia i szkice nie pretenduj
do sformułowania
jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o przyczyny, korzenie, stan obecny i zasi
g
nacjonalizmu rosyjskiego. W humanistyce na szcz
cie nie ma prawd absolut-
nych; s
tylko interpretacje
5
– akceptowane lub odrzucane przez czytelników
i kolejnych interpretatorów.
W zało
eniu jest to praca naukowa. Wyra
a jednak równie
mój sprzeciw wo-
bec hermetyzacji j
zyka w naukach humanistycznych i czynienia z prac nauko-
wych lektury dla bardzo w
skiego kr
gu specjalistów. Starałem si
, by ta ksi
ka
była (trawestuj
c ide
socrealizmu) naukowa w formie a “do czytania” w tre
ci,
by mógł si
gn
do niej nie tylko badacz kultury rosyjskiej, lecz równie
zwykły
czytelnik. Prosz
wi
c moich uczonych kolegów o wyrozumiało
w ocenie frag-
mentów publicystycznych pojawiaj
cych si
w pracy. O nacjonalizmie historycz-
nym mog
pisa
“na chłodno” – bada
go z punktu widzenia okre
lonych zało
e
metodologicznych i nie anga
owa
si
emocjonalnie
6
. O nacjonalizmie współ-
czesnym tak pisa
nie potrafi
i nie chc
. “
ywe
ycie”, jak powiedzieliby Fiodor
Dostojewski i Apollon Grigorjew, rozsadza ramy teorii naukowej
7
.
###############
4
Zob.: W. N o w o d w o r s k a,
Nosoro
ce, “
Gazeta Wyborcza” 1994, nr 62, s. 7.
5
Do współczesnych, ciekawych interpretacji nacjonalizmu rosyjskiego zaliczam m.in. nast
pu-
j
ce prace: J. D u n l o p.,
The Faces of Contemporary Russian Nationalism
, Princeton 1963;
.
,
-
!
, Paris 1980;
.
,
"
2000-
#
, New York 1988; tego
,
$#
"
.
, “
!
” 1994, nr 3–5; J.
B r a t k i e w i c z,
Wielkoruski szowinizm w
%
wietle teorii kontynuacji
, Warszawa 1991.
6
Zob.: A. L a z a r i, “
Poczwiennictwo”. Z bada
&
nad histori
’
idei w Rosji
, Łód
1988.
7
Wst
pne, robocze wersje niektórych studiów z tej ksi
ki były ju
publikowane w formie
artykułów:
Kategorie narodu i narodowo
%
ci w rosyjskiej my
%
li filozoficzno-społecznej pierwszej
połowy XIX wieku
, “Przegl
d Rusycystyczny” 1986, nr 3–4;
Kategoria narodnost’ w estetyce
radzieckiej (zarys problemu
); “Literatura na
"
wiecie” 1991, nr 4;
Czy Rosja b
(
dzie Trzecim
Rzymem?, “
Znak” 1993, nr 2;
Wasyl Andriejew i nobilitacja bałałajki
, “Ruch Muzyczny” 1993, 21
marca;
Protokoły m
(
drców Janowa i Szafariewicza
, “Obóz” 1993, nr 25/26;
Contemporary Russian
Nationalism and the Idea of a “Rule-of-Law” State (a survey), “
Europa Ethnica.
Nationalitätenfragen” 1994, nr 3–4;
Rosjanin wobec pa
&
stwa prawa (zarys problemu
), [w:]
Pisarz i
władza (od Awwakuma do Soł
enicyna
), Łód
1994 [materiały konferencji naukowej];
Miasto w
rosyjskiej my
%
li nacjonalistycznej (szkic problemu na marginesie twórczo
%
ci Wasyla Biełowa
), [w:]
Wielkie miasto. Czynniki integruj
’
ce i dezintegruj
’
ce
, Łód
1995, t. 1 [materiały konferencji
naukowej].
8
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plrumian.htw.pl
|
| |
|
|
|
| Linki |
| |
- Strona startowa
- Andrzej Stefańczyk - NLP Psychomanipulacja - Psychologia wywierania wpływu i psychomanipulacji, NLP NLS Hipnoza itd Itp
- Andrzej Rosiewicz-40 lat minęło, 40
- Andrzej Batko - Sukces NLP w MLM, NLP NLS Hipnoza itd Itp
- Andrzej J. Sarwa - Historie dziwne, ebooki kindle, kindle, piotrek
- Andrzej Batko - Sztuka Perswazji, NLP NLS Hipnoza itd Itp
- Andrzejki to dzień św, ciekawostki, gazetka dla rodziców
- Andrzej Piasek Piaseczny - 15 Dni(1), KARAOKE
- Andrzej Rosiewicz - chłopcy radarowcy(1), KARAOKE
- Andrzejki, Scenariusze zajęć
- Andrzej Dobija, Świadectwa
- zanotowane.pl
- doc.pisz.pl
- pdf.pisz.pl
- monissiaaaa.pev.pl
|
| |
|