[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Anna Sobolewska: Maksymalnie udana egzystencja. Szkice o życiu twórczości Mirona Białoszewskiego, Warszawa 1997. 1. „BYĆ SOBIE JEDYNYM” W zawiasie świata Był bliski i zarazem nieuchwytny, Jeleński powiedział o nim: „nikt nie był do niego podobny, a on był podobny do wszystkich. O jego życiu (zwyczajach) mówiono legendy, można to wyczytać z jego utworów, gdzie koncept poetycki wynika z życiowego konkretu. Jego utwory to jakby kartki z intymnego dziennika. Jego deklaracja: „spiszę wszystko”. Sobolewska znała go osobiście, najpierw z mieszkania na placu Dąbrowskiej, potem z Lizbońskiej. Spotkania to tzw. WTORKI U MIRONA. Jego mieszkanie przypominało teatr, była tam scenografia, lustra, zabytkowe przedmioty. Prowadził nocne życie towarzyskie, w dzień spał dzięki sprzedaży tomów poetyckich nie pracował. Prowadził nie tyle nocny salon literacki, co laboratorium. To światowiec i pustelnik w jednej osobie. Świadomość istnienia Zawsze nosił ze sobą notatnik. W stanie wojennym podarował Sobolewskiej wiersz Szary As, napisał nawet o jej kocie. To właśnie Ludwik Hering powiedział o nim „maksymalnie udana egzystencja”. Był wolny, dostrzegał ukrytą poezję rzeczywistości. Każda jego postać to synteza pierwowzoru i samego autora. Podmiot liryczny wszechświata Tadeusz Sobolewski porównywał go do Prosta, pisarza-samotnika, egotyzm, hedonizm i lekceważenie reguł życia społecznego. Maria Janion wypowiada się o Białoszeskim jako o ŚWIADKU MĘCZENNIKU w kontekście Powstania Warszawskiego. Nycz twierdzi, że wyróżnikiem gatunkowym Białoszewskiego jest EPIFANIA czyli objawienie się rzeczywistości. Kategoria „błysku”, tzw. półmyśl określa te poezjoprozę. W tej poezji podobnie jak w romantyzmie dostrzegamy konfidencję podmiotu ze światem, to figura przenikania (Obroty rzeczy 1956 – 1 tom poetycki, nadaje zwykłym przedmiotom rangę ciał niebieskich). To poeta mieszkający w bloku – mieszkanie to „kij w podświadomość”. Budy kinowe snu To kinoman, kochał Chaplina, prowadził filmowe eksperymenty. Razem z przyjacielem Romanem Klewinem nakręcił film Sny pięciu osób, wzorem było kino nieme, kino akcji, poeta był tui reżyserem i aktorem.. Filmował tez ballady i piosenki. Interesowało go pokrewieństwo snu i filmu. Ze względu na słaby rozwój techniki tasmy filmowe prawie nigdy nie były wywoływane, a zabawa miała charakter parateatralny. Poeta do wszystkiego Poeta-lingwista, poeta codzienności, piewca Marszałkowskiej, poeta egzystencji, poeta filozoficzny, metafizyczny, mistyczny. To wszystko łączy Michał Słowiński nazywając go poeta rzeczy ostatecznych widzianych od strony codziennej egzystencji. Niepoważne ostateczności Jego przyjaciel kompozytor Stanisław Prószyński wspomina Teatr na Tarczyńskiej. ZABAWA była dla niego projektem egzystencjalnym. W ostatnim tomie Oho umieścił Rozmowe Mistrza ze Śmiercią, umarł tak, jak to przewidział w tym wierszu. 2. JA TO KTOS ZNAJOMY Modele świata wewnętrznego. Porównuje stosunek języka i rzeczywistości, nadający formę ludzkiemu byciu do relacji psa i kota. Białoszewski tworzy tekst o własnym pisaniu pt: Praca magisterska. Pisze ten manifest dla Agnieszki Kostrzębskiej, tu tezy takie jak: ZLEWNOŚĆ< DOTREŚCIOWIENIE, SAMOPRZEKORA, BRAC KAŻDY TEMAT. Ogólna teza to „pisać wszystko”. Prymat treści - poezja jako metajęzyk doświadczeń wewnętrznych. Dąży do wyzwolenie się z rygorów konwencji. Wolność jest najwyższą wartością Wyglądanie przez pręty Rozbicie języka to nie rozbicie świata, to przefiltrowanie go przez własne ja. Bialoszewski jest w swojej binarnej poezji zawsze na obu biegunach antynomii naraz. Świadek własnego ja Kategoria ŚWIADKA to postawa filozoficzna, świadczenie to rozumienie rzeczywistości, nie naśladowanie. Świadek to człowiek-okno w rozumieniu Florenskiego. U niego rzeczy nie odsyłaja poza siebie, ale wciągają w głąb siebie. Kot, durszlak są piękne, zabytkowe same w sobie. Poetycki innobyt W jego poezji pojawiają się 2 różne porządki widzenia, jakby 2 końce lornetki: szczegół i nicość. Bycie to zanurzanie się w nicości, poezja jest więc ciągłym umieraniem. Świat poetycki jesty jednocześnie zdominowany przez autora i zdepersonalizowany. Strategia świadka ma czynić ja transcendentne wobec własnych przeżyć. Niebo w górę i w dół Dobry wiersz zdaniem poety jest jak wyżęta bielizna, zatem spirala, każde zamknięcie to nowy początek. W świecie poetyckim panuje przekonanie, że „wszystko jest wszędzie”. Wiersze to często aforyzmy, epigramy, sentencje. Poznanie jednoczące Akt poznania to zawsze w tej poezji samopoznanie. Widzenie to wiedzenie, docieranie do znaczenia w języku i w sobie. Kwestia autonomii wewnętrznej człowieka to problem całej literatury XX wieku od Prosta i Joyca po Gombrowicza. Białoszewski rozbiaja ten problem na atomy. Podobnie jak Gombrowicz chce sięgnąć w głąb egzystencji. Zagajewski powie o jego poezji jako religijności bez centrum, zatem bez życia duchowego. To zawieszenie wartościowania, wolność to odrzucenie wszelkich podziałów (dobro-zło, duch –materia). Jego filozofia zasadza się na powołaniu do przelotnego istnienia. Podmiot świadek jest równocześnie posłańcem, delegatem ludzkości, reporterem. To gombrowiczowska WSOBNOŚĆ rozumiana jako maksymalne rozproszenie. Prywatność polega na tym, że ja jest zawsze całym światem. 3.LEPIENIE WIDOKU Z DOMYSŁU. PERCEPCJA ŚWIATA. Schematy i fantazmaty Białoszewski podważa nasze zaufanie do potocznych wyobrażeń. Drobiazgowość obrazy i dźwięku określa percepcję tego świata. Wszystko może i powinno budzić niepokój poznawczy. Chamowo – powieśc analityczna i dziennik życia wewnętrznego.. Poeta stara się tak patrzeć na świat, jakby każde spojrzenie było pierwsze. Perceptiones obscures To mistrz analizy omamień, przywidzeń i wyobrażen. Fantomy i efemerydy, odbicie prawdziwego ja, które jest puste. To nicość formy. Element pustki uwydatnia piękno świata. Dwa śmietniki Nicość znajduje swoje dopełnienia w nadmiarze istnienia. Odpady, śmieci to zdaniem poety życie triumfujące, to tu może objawic się sacrum. 1 to śmietniski koło Gocławka, 2 w Konstancinie tu szuka miejsca wiecznego spoczynku dla pidżamy. Topografia Konstancina Tu poeta przebywa w sanatorium. Utwór Konstancie poprzez rytm oddaje topografię. Eliptyczne zdania, urywany tok narracji. W opowiadaniu obraz przestrzeni tworzy zabudowa i stosunki międzyludzkie. Cechy kryminału zyskuje opowieść dzięki wszechobecnej śmierci (martwa żaba jako znak wiosny, martwe dziecko) Delikatna teraźniejszość Podmiot istnieje tylko w rozbłysku, w momencie. Tu nie ma udawania, że świat jest stabilny i bezpieczny. Euforia jest pesymizmem. Znaczenie jest u Białoszewskiego często wielopiętrowe i wielowątkowe. Kontemplacja sensu Kontemplacja przedmiotu to u poety zawsze nadanie sensu. Ów błysk niedostępny zwykłemu człowiekowi. To utożsamienie obu aspektów poznania. Wszystkie przedmioty współtworzą sens świata, mają swój udział w logosie, świat domaga się kontemplacji. To teatralizacja, mitologizacja przedmiotu, ten sposób patrzenia Sobolewska określa jako ponadwyznaniowe i ogólnokulturowe ZEN . Świat ma przemówić i zda radzić, czym jest, to patrzenie na rzeczy okiem Boga. 4.WOJNA BEZ IMIENIA Wielkie pranie Rajza – ucieczka przed Niemcami na Wschód w 1939, to wspomnienie o strukturze dziennika, ma 3 części. Narrator opowiada jednak o przedwojennym życiu. Białoszewski oswaja wojnę, zabieg ten powtórzy przy wydarzeniach warszawskich. Utwór należy do juwenaliów i poeta nie był z niego zadowolony, głównie z języka – „fałszywe nabzdyczenie” Dwie rajzy Relacje o wrześniowych rajzach to TOPOS SZOSY. Rajzę poety przypomina wędrówka Sobkowskiego opisana w Szkicach piórkiem. Pisania jako obraona przed koszmarem wojennym, tych twórców łączy również samoświadomość. W świecie Białoszewskiego główna cnotą jest NIENASYCENIE, to głód patrzenia. Wojna jako karnawał Atmosfera Rajzy jest karnawałowa w rozumieniu bachtinowskim. Czas wyzwolony z monotonii życia to czas święta, przymusowa tułaczka ma cechy przygody. Tak jakby nigdy nic Rajza kończy się podsumowaniem strat. Bialoszewski notuje fakty, nie komentuje. Pisze, ze wojna była wówczas bez imienia. W świadomości Bialoszewskoiego historia istnieje osobno, oddzielona od życia. Przeżycie wojny jest twórcze, w 1939 roku świat wychodzi z formy, to usiłuje uchwycić poeta. Wojna to rewolucja form. 5. ROZMOWY MISTRZA MIKRONA ZE ŚMIERCIĄ Lubił spać, sny traktował jako tworzywo literackie. Śmierć, pani gość jest częstą bohaterką jawy i snu. Śmierć kojarzy się z karą za grzechy w Wywiadzie, to kara za życie. Dla poety śmierc to ZDYCHANIE jako utrata tchu.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plrumian.htw.pl
|
