 |
| Amfetamina lek czy narkotyk -Zajaczkowski, amfetamina |
| |
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Ann. Acad. Med. Gedan. 2011, 41, 109–114
Miłosz zajączkowski
1
, stanisław zajączkowski
2
, Marek Grzybiak
1
AmfetAminA – lek czy nArkotyk?
aMphetaMine – cure or druG?
1
zakład anatomii klinicznej katedry anatomii Gdańskiego uniwersytetu Medycznego
kierownik: prof. dr hab. Marek Grzybiak
2
katedra i zakład Fizjologii Gdańskiego uniwersytetu Medycznego
kierownik: dr hab. tomasz wierzba
celem pracy jest zaprezentowanie wpływu amfetaminy na funkcjonowanie żywego
organizmu. amfetamina jest bardzo popularnym środkiem zażywanym w celu poprawy
wydolności organizmu. obecnie jest ona środkiem zakazanym w polsce, niemniej jednak
w wielu krajach na świecie, w tym w stanach zjednoczonych, stosowana jest w leczeniu
niektórych chorób. przyjmowanie amfetaminy może powodować różnorodne efekty beha-
wioralne, hormonalne lub psychiczne. z jednej strony są to stany euforyczne oraz poprawa
pamięci, z drugiej jednak psychoza i wycieńczenie organizmu mogące doprowadzić nawet
do śmierci. efekty te zależą od wielkości dawki oraz częstości przyjmowania psychosty-
mulantu. z racji istnienia znacznego problemu społecznego związanego z uzależnieniami
od amfetaminy, powstało wiele artykułów traktujących o tym zagadnieniu. w tej pracy
zaprezentowano krótki przegląd piśmiennictwa dotyczącego wspomnianego problemu.
alfa-metylofenyloetyloamina (amfetamina) jest jednym z najbardziej znanych środków
psychostymulujących. często jest stosowana przez ludzi w celu poprawy koncentracji, zapa-
miętywania oraz pobudzenia całego organizmu. w ten sposób umożliwia długotrwały wysiłek
fizyczny, przez co jest bardzo popularna w niektórych środowiskach np.: wśród studentów,
kierowców oraz uczestników długotrwałych imprez tanecznych. jednak takie pobudzenie
organizmu prowadzi do wyczerpania, które w połączeniu z brakiem snu może skutkować
bardzo poważnymi konsekwencjami.
po raz pierwszy amfetamina została zsyntetyzowana w roku 1887 w berlinie jako 1-me-
tylo-2-fenyloetyloamina [14]. w latach 30. była już dokładnie opisana i produkowana na
szeroką skalę. była używana jako środek kurczący naczynia błony śluzowej nosa, w obja-
wowym leczeniu astmy oskrzelowej, w chorobie parkinsona i narkolepsji. w czasie ii wojny
światowej żołnierze posiadali pigułki z amfetaminą w celu poprawienia czujności oraz na
wypadek skrajnego zmęczenia na polu bitwy. z powodu silnych właściwości uzależniających
110
M. zajączkowski i in.
większość krajów do roku 1980 wprowadziła bardzo restrykcyjne przepisy dotyczące produkcji
i sprzedaży tej substancji. Mimo to zarówno legalne jak i nielegalne użycie amfetaminy nadal
wzrastało. w 1997 roku amfetamina została odkryta w niektórych gatunkach roślin rodzaju
aracia, razem z innymi stymulantami m.in.: nikotyną i mescaliną. do tego czasu sądzono,
że jest substancją pochodzenia wyłącznie syntetycznego. obecnie stanowi ona obiekt inten-
sywnych badań nad mechanizmami powstawania uzależnień, a także osobniczej odpowiedzi
ustroju na psychostymulanty.
istnieją dwa izomery optyczne: lewoamfetamina i dekstroamfetamina. w badaniach częściej
stosuje się odmianę dekstro, niemniej jednak nielegalnie sprzedawana jest racemiczna mie-
szanina lewo- i dekstroamofetaminy, która nosi nazwę benzedryny. deksteroizomer wykazuje
kilkukrotnie razy silniejsze działanie na ośrodkowy układ nerwowy niż jego l-enancjomer i
działa przede wszystkim na wydzielanie dopaminy.
wpływ amfetaminy na organizm charakteryzuje się znacznym zakresem oddziaływań i
obejmuje procesy psychiczne, behawioralne, hormonalne oraz immunologiczne. konsekwencje
mogą mieć dwojaką naturę. z jednej strony amfetamina jest neurotoksyną, z drugiej strony jest
stosowana w lecznictwie. Mimo swojego wysokiego potencjału uzależniającego amfetamina
jest obecnie używana także jako środek leczniczy w niektórych schorzeniach, takich jak: zespół
nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi – adhd, narkolepsja oraz otyłość [32].
najbardziej charakterystycznym efektem podania amfetaminy jest wzmocnienie aktywności
motorycznej [28], zmniejszenie lub wzmożenie agresji [8], brak łaknienia [27] oraz zwiększe-
nie popędu płciowego [3]. amfetamina desynchronizuje zapis eeG [12], ponadto powoduje
nasilenie koncentracji i uwagi [11], hamuje senność [22] oraz wspomaga zapamiętywanie i
uczenie się [6].
psychobehawioralne efekty wymienione powyżej zachodzą równocześnie ze zmianami
wegetatywnymi. do tych procesów możemy zaliczyć: wzmożenie akcji serca z jednoczesnym
zwężeniem naczyń krwionośnych, skutkiem tego jest wzrost ciśnienia krwi [21]. podanie amfe-
taminy doprowadza do zwiększenia temperatury ciała, przyśpiesza wentylację płucną, powoduje
rozszerzenie źrenic oraz piloerekcję [35]. przedstawione skutki są następstwem pobudzenia osi
podwzgórzowo-współczulno-nadnerczowej (pwn). w wyniku tej aktywacji wydzielana jest
do krwi oraz tkanek adrenalina i noradrenalina. amfetamina powoduje również wysiew innych
hormonów. dotyczy to głównie hormonów osi podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowej
(ppn). produkowana jest kortykoliberyna jako skutek pobudzenia jądra przykomorowego.
stymuluje ona produkcję i wysiew acth z przysadki, czego konsekwencją jest podwyższony
poziom glikokortykoidów we krwi [20]. równolegle z osią ppn wydzielane są inne hormony,
m.in.: β-endorfina, hormon wzrostu, testosteron i prolaktyna [20].
charakterystyczną cechą amfetaminy jest różnorodność wywoływanych przez nią efektów
w zależności od częstości jej podawania. narkotyki w zależności od dawki i powtarzalności
przyjmowania mogą powodować efekty takie, jak sensytyzacja lub tolerancja. sensytyzacja
polega na stopniowym zwiększaniu efektów w odpowiedzi na kolejne podania takiej samej
dawki danej substancji. wykazano, że długotrwałe iniekcje amfetaminy skutkują powstaniem
sensytyzacji behawioralnej, która charakteryzuje się przewlekłym i postępującym nasileniem
reaktywności motorycznej. dowiedziono, że po wielokrotnych aplikacjach amfetaminy ak-
tywność lokomotoryczna i zachowania stereotypowe wykazują wyższą intensywność [4].
ponadto sensytyzacja behawioralna odnosi się do reakcji samopodawania narkotyku [24] i
jego poszukiwania [31] oraz zachowań seksualnych [9].
amfetamina
111
w 1993 roku yoshida i wsp. [13] dowiedli, że sensytyzacja może obejmować reakcje
wegetatywne i hormonalne. wykazano, że wielokrotne iniekcje amfetaminy powodują sen-
sytyzację wzrostu ciśnienia krwi i rytmu serca. z kolei badania nad reaktywnością osi ppn
pokazały, że w wyniku wielokrotnych iniekcji amfetaminy może dochodzić do sensytyzacji
uwalniania hormonu adrenokortykotropowego i kortyzolu [34]. niektóre cechy sensytyzacji
mogą być obserwowane także w przypadku wywoływanych przez amfetaminy zmian psy-
chobehawioralnych u ludzi. jednorazowe przyjęcie niskiej dawki amfetaminy (maksymalnie
20-40 mg/dobę) wywołuje u ludzi stan euforii, jednak następstwem przyjęcia większe ilości
(500-1000 mg/dobę) jest psychoza amfetaminowa [2]. długotrwałe iniekcje amfetaminy mogą
skutkować silnym uzależnieniem psychicznym lub nawet stanami psychotycznymi czy schizo-
frenią paranoidalną [23]. w ostrej schizofrenii u pacjentów obserwowany jest wysoki poziom
dopaminy w mózgu. podobnie dzieje się pod wpływem amfetaminy. w psychozie amfetami-
nowej wzrasta poczucie zagrożenia oraz występują halucynacje wzrokowe i słuchowe, jak
również rozkojarzenie myśli. istnieją badania, z których wynika, że kolejne dawki środków
psychostymulujących mogą powodować tolerancję odpowiedzi behawioralnej [5], przez co
osoba uzależniona musi zwiększać dawkę.
amfetamina ma również zastosowanie w lecznictwie. amerykańska agencja ds. Żywności
i Leków zaaprobowała podczas leczenia różnej wielkości dawki. i tak w zależności od szyb-
kości uwalniania leku są to dawki dla dzieci od 2,5 do 40 mg/dzień [26]. u dorosłych dawki
te wynoszą od 20 do 70 mg/dzień [17]. istnieją doniesienia, że przyjmowanie amfetaminy
może mieć wpływ na rozwój fizyczny dzieci. autorzy sugerują, że długotrwałe leczenie sty-
mulantem spowalnia wzrost organizmu. pośród wielu proponowanych mechanizmów, które
mogą być w to zaangażowane najważniejszymi wydają się być zmniejszenie apetytu, skutkiem
czego jest redukcja przyjmowanego pokarmu. po raz pierwszy amfetamina została użyta jako
środek hamujący łaknienie w 1930 roku. od tamtej pory jest powszechnie uważana za jedną
z najsilniej działających substancji hamujących apetyt, z tego powodu zażywana jest w celu
redukcji wagi ciała. jednak obecnie nie jest ona zalecana ponieważ istnieją inne, równie sku-
tecznie działające substancje o wiele niższym potencjale uzależniającym.
amfetamina ma również wpływ na układ odpornościowy, wywołuje obniżenie liczby lim-
focytów [1], natomiast nie powoduje zmian liczebności monocytów [7]. Freire-Garabal [16]
zaobserwowali supresję fagocytozy po iniekcji amfetaminy
in vivo
i
in vitro
. dowiedziono,
że podanie amfetaminy moduluje wytwarzanie cytokin. wstrzyknięcie amfetaminy powoduje
zmniejszenie produkcji iL-1 [7] oraz iL-2 [36]. udowodniono, że iniekcja amfetaminy zmniej-
sza odporność przeciwnowotworową, przeciwbakteryjną, przeciwwirusową i przeciwgrzybiczną
[19]. panuje przekonanie, że podawanie amfetaminy skutkuje zmniejszeniem odpowiedzi
komórek nk. w przeciwieństwie do badań
in vitro
, podanie tego psychostymulantu
in vivo
skutkuje supresją aktywności cytotoksycznej komórek (acnk) [10]. natomiast swerdlow i
wsp. [29] udowodnili, że iniekcja amfetaminy
in vivo
może prowadzić do wzrostu acnk. z
kolei inne badania wskazują, że amfetamina w niskich dawkach nie oddziałuje na aktywność
cytotoksyczną komórek nk [18].
obecnie wiadomo, że tak duży zakres działania amfetaminy jest spowodowany jej wpływem
na zarówno ośrodkowy jak i obwodowy układ nerwowy. Moduluje wyzwalanie neurotransmi-
terów na zakończeniach nerwowych neuronów noradrenergicznych, dopaminergicznych i sero-
toninergicznych [15]. autorzy sugerują, że potencjał uzależniający jaki wykazuje amfetamina
jest spowodowany jej działaniem aktywującym na układ mezolimbiczny [33]. amfetamina
112
M. zajączkowski i in.
jest aminą sympatykomimetyczną o pośrednim działaniu. pobudza wydzielanie katecholamin
i serotoniny, blokuje również ich wtórny wychwyt oraz ma wpływ na aktywność enzymów
zaangażowanych w metabolizm neurotransmiterów. skutkiem tego wydłużony zostaje czas
działania monoamin na receptory, a stężenie transmiterów w szczelinie synaptycznej, a także
we krwi zostaje zwiększone [15]. z tego względu część osób przyjmujących pochodne amfe-
taminy zażywa następnie prozac albo inne selektywne inhibitory wychwytu serotoniny, mając
nadzieję, że w ten sposób uchronią się przed jej neurotoksycznym wpływem na organizm.
istnieje wiele prac analizujących wpływ amfetaminy na poszczególne elementy organizmu
ludzkiego, jak i zwierzęcego. niewątpliwie ten zakres oddziaływania jest bardzo szeroki, ponie-
waż amfetamina moduluje czynności układu nerwowego, przez co wpływa na funkcjonowanie
całego organizmu. przegląd piśmiennictwa przeprowadzony w tej pracy jest próbą krótkiego
podsumowania dotychczasowych doniesień na ten temat, które to niejednokrotnie są ze sobą
sprzeczne. w literaturze dostępne są również opracowania polskojęzyczne. należy tu przede
wszystkim wspomnieć książki bogdana szukalskiego „narkotyki – kompendium wiedzy o
środkach uzależniających” [30] oraz petera rogersa „narkotyki i nastolatki” [25]. zawarte
są w nich podstawowe informacje o większości środków narkotycznych, w tym amfetaminy
oraz skutkach ich przyjmowania. wiedza ta przedstawiona jest w sposób rzetelny i bardzo
przystępny dla odbiorcy.
potrzeba prowadzenia badań jest tym bardziej uzasadniona, że ostatnio opublikowane dane
wskazują, że amfetamina może mieć zastosowanie kliniczne i może pomóc leczyć niektóre
schorzenia. jednak stosowana może być wyłącznie pod ścisłą kontrolą lekarzy, jak również
pod restrykcyjnym nadzorem jej podawania pacjentom. droga od lekarstwa do momentu, w
którym staje się ono narkotykiem jest bardzo krótka i nie może być lekceważona przez nikogo,
ponieważ niektóre cechy oddziaływania amfetaminy pozostają nadal słabo poznane. naszym
zdaniem ta cienka granica między lekarstwem a narkotykiem jest ściśle związana z wielkością
dawki oraz częstotliwością zażywania.
piśMiennictwo
1. adler L.: efficacy and safety of Lisdexamfetamine dimesylate in adults with attention deficit
hyperactvity disorder. paper presented at: american academy of child and adolescent psychiatry annual
Meeting, boston, 2007. – 2. barr a.M., hofmann c.e., weinberg j., phillips a.G.: exposure to repeated,
intermittent d-amphetamine induces sensitization of hpa axis to a subsequent stressor. neuropsycho-
pharmacology 2002, 26, 3, 286. – 3. bignami G.: pharmacologic influences on mating behavior in the
male rat. effects of damphetamine, Lsd-25, strychnine, nicotine and various anticholinergic agents.
psychopharmacologia 1966, 10, 1, 44. – 4. budziszewska b., jaworska-Feil L., Lason w.: the ffect of
repeated amphetamine and cocaine administration on adrenal, gonadal and thyroid hormone levels in the
rat plasma. exp. clin. endocrinol. diabetes, 1996, 104, 4, 334. – 5. carlsson a.: the current status of
the dopamine hypothesis of schizophrenia. neuropsychopharmacology 1988, 1, 3, 179. – 6. carr G.d.,
white n.M.: the relationship between stereotypy and memory improvement produced by amphetamine.
psychopharmacology (berl.) 1984, 82, 3, 203. – 7. connor t.j., kelly j.p., Leonard b.e.: an assessment
of the acute effects of the serotonin releasers methylenedioxymethamphetamine, methylenedioxyam-
phetamine and fenfluramine on immunity in rats. immunopharmacology 2000, 46, 3, 223. – 8. consolo
s., Garattini s., Valzelli L.: amphetamine toxicity in aggressive mice. j. pharm. pharmacol. 1965, 17,
1, 53. – 9. de Vries t.j., schoffelmeer a.n., binnekade r., raasø h., Vanderschuren L.j.M.j.: relapse
to cocaine- and heroin-seeking behavior mediated by dopamine d2 receptors is time-dependent and
amfetamina
113
associated with behavioral sensitization. neuropsychopharmacology 2002, 26, 1, 18. – 10. di Francesco
p., pica F., croce c., Favalli c., tubaro e., Garaci e.: effect of acute or daily cocaine administration on
cellular immune response and virus infection in mice. nat. immun. cell Growth regul. 1990, 9, 6, 397.
11. evans w.o., smith r.p.: some effects of morphine and amphetamine on intellectual functions
and mood. psychopharmacologia 1964, 6, 1, 49. – 12. Ferger b., kropf w., kuschinsky k.: studies on
electroencephalogram (eeG) in rats suggest that moderate doses of cocaine or d-amphetamine activate
d1 rather than d2 receptors. psychopharmacology 1994, 114, 2, 297. – 13. Fiorino d.F., phillips a.G.:
Facilitation of sexual behavior in male rats following d-amphetamine-induced behavioral sensitization.
psychopharmacology (berl.) 1999, 142, 2, 200. – 14. Fleckenstein a.e., Volz t.j., riddle e.L., Gibb
j.w., hanson G.r.: new insights into the mechanism of action of amphetamines. ann. rev. pharmacol.
toxicol. 2007, 47, 681. – 15. Florin s.M., kuczenski r., segal d.s.: regional extracellular norepinephrine
responses to amphetamine and cocaine and effects of clonidine pretreatment. brain res., 1994, 654, 1,
53. – 16. Freire-Garabal M., balboa j.L., nunez M.j., castano M.t., Llovo j.b., Fernandez-rial j.c.,
belmonte a.: effects of amphetamine on t-cell immune response in mice. Life sci. 1991, 49, 16, pL107.
– 17. Goodman d.w.: Lisdex amphetamine dimesylate: the first prodrug stimulant. psychiatry (edgmont)
2007, 4, 8, 39. – 18. house r.V., thomas p.t., bhargava h.n.: selective modulation of immune function
resulting from in vitro exposure to methylenedioxymethamphetamine (ecstasy). toxicology 1995, 96, 1,
59. – 19. nunez M.j., Fernandez-rial j.c., couceiro j., suarez j.a., Gomez-Fernandez d.e., rey-Mendez
M., Freire-Garabal M.: effects of amphetamine on influenza virus infection in mice. Life sci. 1993, 52,
10, pL73. – 20. pacifici r., zuccaro p., Farre M., pichini s., di carlo s., roset p.n., palmi i., ortuno j.,
Menoyo e., segura j., de la torre r.: cell-mediated immune response in MdMa users after repeated dose
administration: studies in controlled versus noncontrolled settings. ann. ny acad. sci. 2002, 965, 421.
21. paulus M.p., callaway c.w., Geyer M.a.: Quantitative assessment of the microstructure of rat
behavior: ii. distinctive effects of dopamine releasers and uptake inhibitors. psychopharmacology (berl.)
1993, 113, 2, 187. – 22. rechtschaffen a., Maron L.: the effect of amphetamine on the sleep cycle.
electroencephalogr. clin. neurophysiol. 1964, 16, 5, 438. – 23. ricaurte G.a., Mccann u.d.: neuroto-
xic amphetamine analogues: effects in monkeys and implications for humans. ann. ny acad. sci. 1992,
648, 371. – 24. robinson t.e., becker j.b.: enduring changes in brain and behavior produced by chro-
nic amphetamine administration: a review and evaluation of animal models of amphetamine psychosis.
brain res. 1986, 396, 2, 157. – 25. rogers p.d., Goldstein L.: narkotyki i nastolatki, Gdańsk: Gdańskie
wydawnictwo psychologiczne, 2004 – 26. segal d.s, kuczenski r.: human methamphetamine pharma-
cokinetics simulated in the rat: single daily intravenous administration reveals elements of sensitization
and tolerance. neuropsychopharmacology 2006, 31, 5, 941. – 27. sills t.L., Vaccarino F.j.: Facilitation
and inhibition of feeding by a single dose of amphetamine: relationship to baseline intake and accumbens
cholecystokinin. psychopharmacology (berl.) 1991, 105, 3, 329. – 28. smith s.s.: how drugs act. ii.
drugs and sleep. nurs. times 1963, 59, 1639. – 29. swerdlow n.r., hauger r., irwin M., koob G.F.,
britton k.t., pulvirenti L.: endocrine, immune, and neurochemical changes in rats during withdrawal from
chronic amphetamine intoxication. neuropsychopharmacology 1991, 5, 1, 23. – 30. szukalski b.: narko-
tyki: kompendium wiedzy o środkach uzależniających, warszawa: instytut psychiatrii i neurologii, 2005.
31. Vezina p., Lorrain d.s., arnold G.M., austin j.d., suto n.: sensitization of midbrain dopamine
neuron reactivity promotes the pursuit of amphetamine. j. neurosci. 2002, 22, 11, 4654. – 32. Volkow
n.d., insel t.r.: what are the long-term effects of methylphenidate treatment? biol. psychiatry 2003,
54 ,12, 1307. – 33. white F.j., kalivas p.w.: neuroadaptations involved in amphetamine and cocaine
addiction. drug alcohol depend. 1998, 51, 1/2, 141. – 34. yoshida k., Morimoto a., Makisumi t., Mu-
rakami n.: cardiovascular, thermal and behavioral sensitization to methamphetamine in freely moving
rats. j. pharmacol. exp. ther. 1993, 267, 3, 1538. – 35. yoshida t., oguro t., kuroiwa y.: hepatic and
extrahepatic metabolism of deprenyl, a selective monoamine oxidase (Mao) b inhibitor, of amphetami-
nes in rats: sex and strain differences. Xenobiotica 1987, 17, 8, 957. – 36. yu Q., zhang d., walston M.,
zhang j., Liu y., watson r.r.: chronic methamphetamine exposure alters immune function in normal
and retrovirus-infected mice. int. immunopharmacol. 2002, 2, 7, 951.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
zanotowane.pldoc.pisz.plpdf.pisz.plrumian.htw.pl
|
| |
|
|
|
| Linki |
| |
- Strona startowa
- Albert Hofmann - LSD(1), Narkotyki
- Amfetamina, ŚRODKI ODURZAJĄCE SKUTKI NADUŻYWANIA
- Amfetamina, Narko alko uzaleznienia
- Amfetamina, Dokumenty do szkoły
- Android. Podręcznik hackera - Joshua J. Drake, Poradniki
- Albania, Informator PZM-Travel. LATO 2015
- Amie des animaux personnage animaux oiseau lapin fantastique ecureuil champignon rouge bleu fee, club point de croix
- All Creatures Great and Small [01x08] Advice & Consent, 06.03.2016
- Aneta KrhovskĂĄ & AlĹźbÄta KuÄerovĂĄ - InteraktivnĂ atlas hub - BakalĂĄĹskĂĄ prĂĄce (2013), Grzyby - Atlasy
- Anioł na sierpień, Doreen Virtue, Anioły
- zanotowane.pl
- doc.pisz.pl
- pdf.pisz.pl
- stardollblog.htw.pl
|
| |
|